Kościół parafialny.

Kościół parafialny pod wezwaniem Świętej Trójcy usytuowany jest w centrum wsi na kulminacyjnej części Garbu Okocimskiego. Dzięki temu bryła kościoła jest widoczna z każdej strony z odległości wielu kilometrów, a podświetlona wieczorem wieża kościelna stanowi dodatkowy walor krajobrazu. Prawdopodobnie wcześniej na tym miejscu istniała drewniana kaplica, w której odprawiane były nabożeństwa. Wspominałam o tym w części poświęconej historii Okocimia. Kościół murowany ufundował baron jan Goetz-Okocimski. Zbudowany został w latach 1884 — 1885 z piaskowca szarego, wydobywanego niedaleko, z miejsca zwanego Kamieńcem. Projektował budowlę Max Szwedo, architekt z Wiednia lub ze Lwowa. Bryła kościoła nawiązuje do tradycji średniowiecznego gotyku poprzez swoją formę, a także wystrój wnętrza. Kościół zbudowany jest na planie krzyża i zorientowany w kierunku wschód — zachód. Jest to budowla jednonawowa z zamykającym ją od wschodu trój — bocznie prezbiterium, w którym znajduje się strzelisty ołtarz główny. Po bokach prezbiterium znajdują się dwie przybudówki zakrystyjne. Obok prezbiterium są położone dwie kaplice, tworzące na planie ramiona krzyża. Jest to transept, czyli nawa poprzeczna - charakterystyczny element kościołów gotyckich. Wejście do kościoła jest od strony zachodniej. Tuż za nim znajduje się tzw. babiniec, czyli przedsionek kościoła. Nad nim znajduje się masywna, czteroboczna wieża zakończona ośmioboczną, kamienną iglicą z żeliwnym krzyżem. Zewnętrzne ściany kościoła podparte są uskokowymi szkarpami tzw. przyporami. Okna są smukłe, wysokie, zakończone ostrymi łukami z kolorowymi witrażami geometrycznymi. Okna w wieży są okrągłe, umieszczone po jednym na każdej ścianie. W nawiązaniu do gotyku, wnętrze kościoła “nakrywają bardzo “gotyckie" sklepienia krzyżowo-żebrowe o żebrach spływających na przyścienne służki o niby-romańskich głowicach." / 2. Korpus kościoła nakryty jest stromymi dachami miedzianymi. W tej chwili miedź jest już pokryta patyną. Kościół tworzy harmonijną całość z otaczającymi go kasztanowcami, jesionami i akacjami. Drzewostan pochodzi z okresu budowy kościoła, są to drzewa stare — jedna z akacji jest pomnikiem przyrody. Drzewa okalają przykościelny cmentarz, na którym spoczywają prochy księży pracujących w tutejszej parafii. Wnętrze kościoła jest przestronne i jasne. Centralne miejsce zajmuje ołtarz główny wsparty na kamiennym, prostokątnym. postumencie. Jest to konstrukcja składająca się z kamiennych kolumienek, sterczyn, pinakli i łuków przyporowych. Tworzą one w środku nawę zakończoną łukami. W tym miejscu umieszczona jest figura Trójcy Św. — postacie Boga. Ojca, Syna. Bożego nad którymi unosi się gołębica, symbolizująca Ducha Św. W środkowej części ołtarza pod rzeźbą, znajduje się tabernakulum z pozłacanymi drzwiczkami. Przed ołtarzem głównym, przystosowując wnętrze kościoła do sprawowania nabożeństwa wg nowych zasad, został wykonany przez Kazimierza Karwata stół ofiarny, konsekrowany 22. VI.1980r. przez księdza biskupa Piotra Bednarczyka. Część kościoła, w której odprawia się nabożeństwo jest oddzielona balaskami z ornamentem od części przeznaczonej dla wiernych. Z lewej strony znajduje się ambona służąca do wygłaszania kazań, z płaskorzeźbami wyobrażającymi czterech ewangelistów: św. Jana, Marka, Mateusza i Pawła. Wsparta ona jest na masywnej kolumnie romańskiej. Pod amboną znajduje się chrzcielnica należąca do nieodzownych składników kościoła i najważniejszych sprzętów liturgicznych. Chrztu pierwotnie dokonywano przez zanurzenie całej osoby chrzczonej w wodzie. Od czasów średniowiecza baseny zostały zastępowane misami chrzcielnymi, gdyż zmieniła się forma obrządku z zanurzania całej osoby na polewanie głowy wodą. W okresie gotyku, tj. na przełomie XIII i XIV w. powstawały chrzcielnice typu kielichowego o formach kolistych i oktogonalnych. Z czasem przybierały kształt dwóch połączonych ze sobą stożków. Taka właśnie jest chrzcielnica w Okocimiu. Wykonana jest z piaskowca i formą nawiązuje do chrzcielnic gotyckich. Umieszczona jest po stronie północnej, gdyż północ symbolizowała zło tkwiące w człowieku przed przyjęciem chrztu.

Od północnej strony w nawie bocznej znajduje się ołtarz wykonany z białego piaskowca. Umieszczona w nim płaskorzeźba przedstawia złożenie do grobu Chrystusa. Ołtarz ten powstał, podobnie jak ambona, rzeźby i inne detale wnętrza w pracowni Seyfrieda. Postacie są wykonane bardzo sugestywnie. Stanowią doskonały element przy urządzaniu co roku Grobu Pańskiego w okresie Świąt Wielkanocnych. Ściany tej kaplicy są ozdobione polichromią ścienną imitującą kurdyban. “Kurdyban kordyban, kordwan osłowa, cielęca wytłaczana, barwiona na czarno, żółto i czerwono lub złocona, stosowana do obicia ścian i mebli." / 3. Na cienkiej polichromii umieszczone są secesyjne, stylizowane kwiaty. Całość tworzy wrażenie bogactwa. Właśnie ta kaplica, jej zachodnia ściana jest miejscem, gdzie umieszczono epitafium Jana Goetza Okocimskiego. Epitafium jest to “ozdobna tablica ku czci zmarłego, zawierająca poświęcony mu napis, czasem portret lub scenę figuralną, symbole i postacie alegoryczne, zawieszana lub wmurowywana w filary kościołów lub klasztorów, najczęściej w sąsiedztwie grobu zmarłego." / 4. Epitafia były robione z kamienia, metalu lub drewna. Były znane już w starożytności. Rozpowszechniły się od XV w. pierwotnie wytwarzane z kamienia, z bogatą renesansową dekoracją rzeźbiarską. Od XVII w. wykonywane z czarnego marmuru , czasem łączonego z alabastrem — były to epitafia barokowe ze złoceniami i dekoracją barokową i rokokową. Epitafium Jana Goetza Okocimskiego zaprojektował znakomity krakowski architekt i konserwator- Tomasz Pryliński. Wykonawcą projektu był rzeźbiarz Zygmunt Langman. Epitafium jest wykonane w brązie w stylu neorenesansowym w 1895r. W centralnej części tablicy znajduje się tondo — czyli płaskorzeźba w kształcie koła z wizerunkiem Goetza ujętym z profilu. Z boku tonda umieszczone są dwa pilastry z dekoracją kandelabrową. W górnej części znajdują się rzędy kasetonów z perełkami. W dolnej części tablicy umieszczony jest napis: “Pamięci. Jana z Okocimia Goetza założyciela i właściciela browaru okocimskiego, właściciela dóbr ozdobionego ck. złotym krzyżem zasługi z koroną, komandorią papieskiego orderu Ś. Sylwestra, honorowego obywatela miasta Brzeska etc., etc., fundatora kościoła, parafii i szkół w Okocimiu. Ur. 15 listopada 1815, zm. 14 marca 1893r. Wdzięczny syn tę tablicę umieścił 1895". W górnej części tablicy znajduje się posążek Madonny z Dzieciątkiem, na flance woluty czyli części oddzielającej dolną część od środkowej. Na tablicy jest umieszczona sygnatura projektanta. T. Prylińskiego. W kaplicy tej znajdują się także epitafia żony Jana Albina —“Zofia z hr. Sumińskich br. Janowa Goetz Okocimska Drezno 1867 Bourg D'Oisans 1945" oraz We wschodniej części kaplicy znajduje się epitafium z profilowanym wizerunkiem Jana Albina wykonane przez znanego rzeźbiarza A.Madeyskiego Pod wizerunkiem profilu głowy umieszczony jest herb Pracą i Prawdą. Pod herbem znajduje się napis: “Ś.P. Jan Baron Goetz Okocimski urodzony 18 lipca 1864, zmarł 24 kwietnia 1931, senator Rzeczypospolitej Polskiej, szambelan Jego Świątobliwości Ojca Św. Piusa XI , prezes Koła Polskiego parlamentu austryjackiego, poseł do Sejmu Galicyjskiego, prezes Związku Przemysłowców , długoletni i ostatni marszałek Rady Powiatowej w Brzesku. Komandor Orderu Polonia Resti.tuta. etc., etc., etc., Vir probus rectique tenax. Verus christianus pater pauperum. Mąż prawy. W dobrem nieporuszony. Prawdziwy chrześcijanin. Ubogich ojciec. R.I.P.". Swoje epitafium ma także syn Jana Albina — zmarły nieoczekiwanie na zapalenie mózgu. Po jego śmierci Albin polecił wmurować epitafium świadczące o pogodzeniu się ojca z wolą Bożą: “Jan Reginald baron Goetz Okocimski ur. W Okocimie 7 września 1891 zm. W Lausa.nne 10 września 1923 Dominus dedit dominus abtulit sit nomen domini benediktum R.I.P.". Pod napisem znajduje się herb Pracą i Prawdą. W podziemiach tej kaplicy znajduje się rodzinny grobowiec Goetzów. Tu zostały złożone ciała Jana Ewangelisty i jego żony Katarzyny z Ziszków, Jana Albina i Jana Reginalda. Obok ołtarza głównego znajdują się zakrystie. W zakrystii południowej umieszczona jest przeszklona ściana, osadzona na metalowej konstrukcji. Górną część tej ściany zajmuje witraż z herbem Goetzów. Na białym tle, w górnej części umieszczony jest orzeł biały, pod nim złoty snop zboża z napisem “Pracą i Prawdą". Było to hasło przewodnie wszelkich działań rodziny Goetzów. W nawie bocznej od strony południowej znajdują się dwa ołtarze. Jeden poświęcony Matce Bożej z kopią obrazu jasnogórskiego oraz obrazem przedstawiającym wniebowstąpienie. W drugim ołtarzu znajduje się małe tabernakulum. Natomiast sam ołtarz jest znacznie skromniejszy niż pozostałe. Od strony zachodniej, nad wejściem znajduje się chór kościelny. Wsparty jest na czterech kolumnach i zwieńczony kamienną balustradą. Na chórze znajdują się organy o ciekawej barwie. W tej chwili są to organy elektryczne. Z boku posiadają jednak drewnianą dźwignię, gdyż w przypadku braku prądu porusza się nią, uruchamiając napęd. Stąd też na chórze było zarezerwowane miejsce dla tzw. kalikanta. Była to osoba poruszająca. dźwignią podczas gry organów w czasie nabożeństwa przed wprowadzeniem napędu elektrycznego organów. We wnętrzu kościoła na uwagę zasługują konfesjonały czyli słuchalnice. Stojące symetrycznie pod chórem dwa konfesjonały są wykonane z dębowego drewna, bogato ozdobione. Zabytkowe są także stacje Drogi Krzyżowej malowane i oprawione w drewniane ramki. Wykonane zostały w roku 1.895. Społeczność wsi ufundowała także nowe ławki kościelne. W 2000r. została położona granitowa posadzka, gdyż wcześniejsza wykonana z piaskowca była już wytarta. Posadzka ta, choć nie jest zabytkowa, doskonale harmonizuje z wystrojem wnętrza kościoła.

Bardzo efektownym elementem kościoła jest architektura wejścia czyli portal. Prostokątne drzwi zwieńczone są tympanonem wypełnionym manswerkami w kształcie liści. Osłonięte są przybudówką z ostrym trójkątnym szczytem i krzyżem wykonanym z kamienia. Po obu stronach przybudówki znajdują się strzeliste wieżyczki — pinakle. Ozdobione są kwiatonami oraz tzw. pełzankami. Od wewnętrznej strony umieszczone są po trzy kolumny z każdej strony. Bazy tych kolumn stanowią ciosowe postumenty, natomiast głowice ich są kompozytowe. Nad drzwiami na wysokości szczytu przybudówki umieszczona jest przepiękna rozeta, która stanowi element dekoracyjny. Po obu stronach przybudówki znajdują się dwa maszkarony czyli głowy ludzkie lub zwierzęce o zdeformowanych kształtach. Wieńczą one zakończenie rynien odprowadzających wodę. Nad częścią zachodnią kościoła wznosi się wysoka, masywna wieża, zwieńczona ośmioboczną iglicą, zakończona metalowym krzyżem. W wieży tej na specjalnych konstrukcjach zamontowane są trzy dzwony kościelne i sygnaturka. Dzwony te zostały odlane w pracowni ludwisarskiej w Bochum w Westfalii. Dzwonom tym nadano imiona. -Największy z nich Joanne Ewangeli 1885 jest odlewem stalowym. Wysokość z koroną 109 cm, wysokość bez korony 100 cm, ma średnicę dolną 118 cm. Napis na szyi dzwonu brzmi: Bochuner Verein Gusstahlfabrik. Na boku posiada napis Joannes Ev 1885. Drugi dzwon, nieco mniejszy nosi imię Martinus. Wysokość dzwonu z koroną 87cm, bez korony 79,5cm. Średnica dolna dzwonu wynosi 100 cm. Napisy na dzwonach są zatarte, ale można na szyi odczytać Bochum, a na boku Martinus 1885. Najmniejszy dzwon Josephus ma wysokość z koroną 69,5 cm, bez korony 62,5 cm, a średnica dolna wynosi 75 cm. Na szyi dzwonu widnieje napis Bochum, a na boku Josephus 1885. Sygnaturka nie posiada imienia. Jest to odlew żelazny. Nie posiada korony. Wysokość jej 32 cm, a średnia 41 cm. Napis A.D. 1908 .Czapkę wraz z szyjką od boku dzwonu oddziela geometryczno-roślinny wzorek wysokości zmiennej od 2 — 3 cm. Pierścień odsercowy — wieniec szerokości 9,5 cm oddziela jeden pasek potrójnej płaszczyzny zmiennej szerokości 3 cm. W Kronice Parafialnej w roku 1989 czytamy: “W kościele w tym roku wykonaliśmy napęd elektryczny do dzwonów. Dotąd dzwony poruszano linkami, ale były z tym kłopoty szczególnie w czasie pogrzebów, bo P.Kościelny nie mógł nikogo znaleźć do dzwonienia. Napęd wykonał nam Jacek Luciński — Raciborsko 202, mający zakład elektro-mechaniczny. Koszt tej inwestycji wyniósł 900.000,- zł i dziewięćset tys. zł 1". / 5. Należy podkreślić, że mieszkańcy wsi dokładają starań by utrzymać oraz upiększyć świątynię. Pod przewodnictwem obecnego proboszcza, księdza Stanisława Gutowskiego, zostało wymienione w [979 r. pokrycie dachu z blachy miedzianej. W stulecie wybudowania kościoła , w latach 1.984 — 85 parafianie ufundowali i wybudowali ogrodzenie wokół placu kościelnego wg projektu inż. arch. Józefa Stósa. Z inicjatywy proboszcza zostały wyhaftowane sztandary dla każdego przysiółka, które są noszone podczas procesji. Tak więc kościół jest miejscem szczególnym dla społeczności wiejskiej, a jego walory estetyczne są doceniane nie tylko przez mieszkańców naszej wsi. Został on wpisany na listę zabytków A-264 w dniu 30.IX.1985r.

dzięki usłudze virtual tour można zrobić sobie wycieczkę po kościele i jego kryptach - wystarczy wejść na stronę: http://www.vtour.pl/pl/panoramy/brzesko/202/44/

 praca  mgr Grażyny Tomczyk-Czesak
2/. Krupiński A.B. — Kościół Świętej Trójcy w Okocimiu, BIM nr 12/100/ grudzień 2000r. str. 13
3/. Słownik terminologiczny sztuk pięknych, PWN, Warszawa, 1969r., str.204
4/. Słownik terminologiczny sztuk pięknych, PWN, Warszawa, 1969r.,  str. 103
5/. Kronika Parafialna, rok 1989