Poniżej przedstawiam mapę Okocimia wraz z przysiółkami i nazwami terenowymi, których pochodzenie zostało wyjaśnione poniżej. Kolorem zielonym zaznaczyłem dawne (a właściwie nie tak dawne) granice Okocimia gdyż zostały one przyłaczone do miasta Brzeska Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 2 września 1950roku. Na tym obszarze znajduje się wiele miejsc budynków kapliczek, które są nierozerwalnie związane z historią Okocimia i rodziny Goetzów i stanowią pewną całość. Dlatego też na naszej stronie będą one równiez opisywane z odpowiednią adnotacją.
NAZWY TERENOWE
Najczęściej spotykanymi a zarazem
najstarszymi nazwami miejscowości w całej Małopolsce są nazwy topograficzne,
utworzone od wyrazów pospolitych oznaczających ukształtowanie terenu, glebę
sieć hydrograficzną, faunę i florę danej osady.
Występujące w Okocimiu nazwy dzierżawcze wyrażają
stosunek osadźcy do ziemi. Ich trzonem zasadniczym jest imię założyciela,
posiadacza wsi bądź wieśniaka.
NAZWA MIEJSCOWOŚCI
Nazwa Okocim
po raz pierwszy zapisana w 1331 r. jako Okocin, pochodzi od imienia Okosław, a
ściślej od jego zdrobniałej formy - Okota. Nazwa osobowa wsi oznacza przynależność
w chwili powstania danej osady do człowieka, którego imię tkwi w tej nazwie.
Istnieją trzy legendy mówiące o powstaniu nazwy Okocim. Najbliższą prawdy
jest legenda mówiąca, iż Spytko z Melsztyna podarował wieś w darze Okocie.
Podobno Okota na dworach pełniła funkcję akuszerki i stąd wieś o nazwie
Okocyn - Okocim. Druga legenda wiąże się z przybyciem Goetza w te strony, który
stanąwszy na górze okocimskiej, spojrzał w dół i tak się zachwycił
roztaczającym się widokiem, że krzyknął: “Co za widok, Ze aż “oko ćmi".
Trzecia wersja mówi, iż Goetz przybył w te strony wraz z świeżo poślubioną
żoną, która była Czeszką. Ona tak sobie upodobała te okolice, że orzekła
stanowczo “to se okocim". Stronę zachodnią Okocimia oblewa swymi wodami
rzeka Uszwica. Uszwica pierwotnie zwana była Glinnikiem, prawdopodobnie ze względu
na gliniaste podłoże, po którym toczyła swe wody. Natomiast etymologia wtórnej
nazwy tej rzeki jest niejasna. Niektórzy badacze wyprowadzają ją od
litewskiego “Vasa" tzn. wilgoć, ale postępowanie takie nie znajduje żadnego
potwierdzenia w źródłach. Domniemywa się, iż w jakiś sposób nazwa ta wiąże
się z czasownikiem uchodzić.
NAZWY PRZYSIÓŁKÓW
Nazwy przysiółków nie mają
potwierdzenia w żadnych źródłach, lecz są przekazem ustnym starszych ludzi.
Jest ich kilka. Idąc od strony południowej ku północy pierwszym przysiółkiem
jest Zalesie. Zalesie nazwę swą wzięło stąd, iż na terenie za lasem
budowano gospodarstwa. Mieszkańcy Okocimia idąc do tych gospodarstw mówili
“idziemy za las". Od “za las" powstało Zalesie. Przysiółek Zagórze
związany jest z nazwą terenu zwanego Wielką Górą. Wielka Góra nazwana
została od wysokości tej góry. Jest ona wielka, stąd Wielka Góra. Góra ta
porośnięta jest lasem, w którym znajdowało się cmentarzysko zwierząt.
Chowano tu wszystkie zdechłe zwierzęta z całej wsi. Za tą górą mieszkali
ludzie na tzw. Zagórzu od słowa “za górą". Łazy to kolejny przysiółek.
Był to teren lesisty, bogaty w zwierzynę. Dlatego chodzono tam na polowania
zwane podłazy. Na przestrzeni lat przedrostek -pod- zanikł a zostały łazy.
Stąd dzisiejsze Łazy. Przysiółek Kamieniec nazwę swą otrzymał od kamienia
występującego na polach, które uprawiali mieszkańcy i kamienia występującego
w lasach, skąd ludność wykopywała go używając do budowy domów.
Kamień - Kamieniec tak mówili ludzie idący w ten obszar wsi. Zarody Małe i Zagrody Wielkie mają wspólną historię powstania swej nazwy. Stanisław Czerny właściciel grodu na Bocheńcu posiadał domy i część ziem położonych “za grodem", u stóp góry bocheńskiej po stronie Okocimia. W jednej części było mniej zagród domowych stąd Zagrody Małe, w drugiej więcej, stąd Zagrody Wielkie. Klęczany - nazwa tego przysiółka jest niejasna. Jedni twierdzą, że nazwa pochodzi od -klęku- za jakieś kary, przewinienia. Inni uważają, że od -klęku-przed figurą_ św. Jana. Inny przysiółek zwany Berskówka nazwę swą otrzymał od właściciela dóbr ziemskich hr. Bereskiego. Jest to nazwa dzierżawiona Berskówka. Okocim Górny nazwę swą otrzymał od nazwy właściwej Okocim. Ponieważ tereny jego były najwyższymi punktami tej miejscowości nazwano go Górnym. Natomiast Okocim Dolny to nazwa właściwa wsi Okocim plus tereny położone u podnóża góry, czyli dół. Dół - dolny. Nazwę Leszczyny wiązano z zagajnikami leszczyn rosnących na tym terenie. Związane jest to florą występującą w nazwie Leszczyna - krzew. Pole - nazwę swą wzięło od wszystkich pól, które zwane były “pańskimi polarni". Należały one do właściciela browaru Goetza. Zielonka to przysiółek nazwany od upraw zbóż, łąk i ziela. Przeważały uprawy zielone. Ziel + onka ----> Zielonka. Browar Okocim zwany Browarzyskiem, to teren, na którym znajduje się browar, czyli wytwórnia piwa. Nazwa pochodzi od wsi Okocim, na terenie której został zlokalizowany. Wytwórnia + nazwa wsi ---> Browar Okocim. Obecnie Zielonka i Browarzysko należą do miasta Brzeska.
NAZWY TERENOWE
Oprócz nazw
przysiółków Okocim posiada inne jeszcze nazwy terenowe. Między innymi
Czerwona Droga nazwę swą przyjęła od koloru czerwonego i drogi. W latach
70-tych położono na tę drogę nawierzchnię z cegły czerwonej tzw. tłuczniówkę
Czerwień + droga --> Czerwona Droga. Okocim posiada oprócz przysiółka
Kamieniec jest jeszcze inny teren zwany również Kamieńcem. Nazwę swą
otrzymał również od kamienia, którego było tu bardzo dużo. Był to
piaskowiec. Wydobywano go metodą odkrywkową. Brano stąd kamień na budowę kościoła.
Wiele terenów pól uprawowych nazwę swą wzięło od tych, którzy tę ziemię
nabywali między innymi: Baranówka od nazwiska właściciela Barana, Zrywaczówka
od Zrywacza, Stósówka od Stósa itp. W przysiółku Pole był teren zwany
Trojanowskie Doły. Prawdopodobnie nazwa ta związana jest z właścicielem
ziemskim Trojanem, którego ziemie leżały w dole u podnóża góry. Trojan + dół
—› Trojanowskie Doły. Zakościele to nazwa terenu położonego “za kościołem".
Wymawiana w gwarze ludowej przyjęła formę Zakościele. Osiny to nazwa związana
z florą od drzew zwanych osikami. Teren ten pokrywały gęsto rosnące osiki,
stąd Osiny - osiki. Granice to kolejna nazwa. Pochodzi ona od granicy, czyli
linii dzielącej dwie miejscowości Okocim i Jadowniki. Wyspa to nazwa, która
powstała przy zmianie biegu rzeki Uszwicy. Goetz przy prostowaniu biegu rzeki
przeciął ląd tak, iż powstała wyspa. Odtąd teren ten zwano Wyspą a należy
on dziś do Brzeska. Koci Zamek wg przekazu swą nazwę wziął od zameczka, w
którym mieszkali tzw. kociarze, czyli wyznawcy świadków Jehowy. Odtąd teren
ten zwano Koci Zamek. Inną nazwą jest teren zwany Zagumnie. Nazwę swą wziął
stąd, iż wg prawa austriackiego za budynkami domostw znajdowały się stodoły
w odległości 20 m od domu. Za tymi budynkami była droga, która prowadziła
od folwarku górnego do średniego. Gumno czyli obejście, za gumnem, za
budynkami gospodarczymi. Połączenie za + gumno ---> Zagumnie. Za Zagumnem
znajduje się teren zwany Kamionka. Jest to studnia, z której czerpali wodę
wszyscy pobliscy gospodarze oraz ludność mieszkająca w pobliżu. Nazwę swą
wzięła stąd, iż woda, która się w tej studni znajduje, ma ogromne ilości
kamienia, który się osadza na dnie naczynia po przegotowaniu. Pomiędzy
Zagrodami Wielkimi a Leszczynami położony jest teren zwany Kasztanki. Nazwę
swą posiada od drzew - kasztanów. Ostatnią nazwą., którą udało się wyjaśnić
jest Garbatka. Garbatka to stroma góra z załamaniem w ścieżce w kształcie
garba. Od słowa garb przez dodanie formantu -atka- powstała Garbatka. Obecnie
używa się tej drogi jako skrót do miasta Brzeska. Należy zaznaczyć, że są
to nazwy terenowe, których nazwy przekazywano ustnie z pokolenia na pokolenie.
6 A. Stachoń: BIM ar 2(30) luty 1995, str. 15