MIEJSCOWOŚĆ  OKOCIM    INFORMACJE             

            RYS HISTORYCZNY.

              Okocim zwany niegdyś Okocinem, jest jedną z najstarszych wsi otaczających Brzesko. Odkryte przez archeologów ślady obecności człowieka na terenie dzisiejszego Okocimia a pochodzące rzeczywiście z najdawniejszej przeszłości tej ziemi, przeszłości sięgającej czasów epoki kamienia, pozwalają datować początki osadnictwa na tym obszarze znacznie wcześniej niż dowodzą tego najstarsze zapiski.

           Mówiąc o dziejach Okocimia należy wspomnieć o pozostawionych na tych terenach śladach obecności ludności kultury ceramiki wstęgowej rytej, o świadectwach wpływów rzymskich, czy też istniejącej niegdyś wczesnośredniowiecznej słowiańskiej osadzie. Dla Okocimia najważniejszą role odgrywać miała dolina i brzegi Uszwicy. Tymczasem osadnictwo kwitło w znacznym oddaleniu od doliny, wysoko na wzniesieniach wschodniej części Okocimia.  Wiązało się to z intensywnym zasiedlaniem Pogórza Karpackiego. Po tym okresie nastąpiła kilkuwiekowa przerwa w zasiedleniu wzniesień. Ponowne zasiedlenie terenów tej miejscowości dokonało się w środkowej fazie okresu wczesnego średniowiecza około IX wieku, w czasie istnienia na terenie południowej Polski tzw. “Państwa Wiślan” Zasiedlenie dokonywało się również X i XI stuleciu, a także i w kolejnych okresach średniowiecza.

             Pierwszą wzmiankę potwierdzającą istnienie Okocimia znajdziemy w dokumencie króla Kazimierza Wielkiego z 12 maja 1344 roku wystawionego dla komesa Spicimira, podwówczas kasztelana krakowskiego, potwierdzającego tego wielmoży prawa do będących w jego posiadaniu zamków, miast i wsi. Z tego dokumentu wynika, że Okocim wraz z kilkoma innymi wsiami leżącymi nad Uszwicą jeszcze w XIII wieku nadali przodkom komesa książęta Bolesław Wstydliwy i Leszek Czarny. Wnosić stąd możemy iż istniał już wtedy jako osada wchodząca w skład dóbr monarszych.

             W roku 1385 królowa Jadwiga zaniechała stosowania prawa królewskiego ze wsi Okocim i trzydziestu dwóch innych wsi i oddała je Spytkowi z Melsztyna. W 1463 roku właściciele miasta Brzeska Jan i Spytko z Melsztyna nadali mieszkańcom wsi prawa przedmieścia. W roku 1512 Jan Melsztyński sprzedał Okocim Pawłowi Czernemu herbu Nowina, staroście brzeskiemu i litewskiemu. Czerni trzymali wieś Okocim w swoim posiadaniu do początków XVIII wieku.

             Lata 1655 do 1660 to najbardziej tragiczny okres w dziejach Okocimia dotarli tu Szwedzi. Niszczyły go nie tyle działania wojenne, lecz przede wszystkim grabieżczy sposób zachowań załóg szwedzkich i nie łagodniejszy polskich, które same wyznaczały sobie kontyngenty i kontrybucje. Szczególnie dały się we znaki wojska Jerzego Rakoczego księcia Siedmiogrodu. Miejscowość została dotkliwie ograbiona. Chłopi bardzo odczuli skutki wojny. O rozmiarach tych tragicznych lat świadczy fakt, że po zakończeniu wojny w 1660 roku, aż połowa ziemi uprawnej leżała odłogiem.

             W wyniku pierwszego rozbioru Polski z 1772 roku Okocim znalazł się pod panowaniem austriackim. Ziemie polskie wcielone do monarchii nazwano Galicją, a po utworzeniu w nim nowej administracji Okocim należał do cyrkułu bocheńskiego. Dobra królewskie zostały przejęte przez skarb państwa i stanowiły własność państwa austriackiego.

              W XVIII wieku Okocim został podzielony na trzy części: czyli na tzw “dwory” (dolny, górny i średni) i należał do kilku rodzin: Czarnowskich, Stadnickich, Dwernickich, następnie do Jana Andrzeja Sendzimira i Spławskich. W 1802 roku Leon Nowakowski właściciel Górnego Okocimia sprzedał go Teresie Dunin-Rogawskiej a od niej kupił go wraz z dworkiem dolną leżącą nad Uszwicą częścią wsi późniejszy założyciel Browaru Okocim Józef Neumann. A stało się to w 1825roku.

               W 1845 roku w Okocimiu pojawił się Jan Goetz. W tym roku trzej udziałowcy Julian Kodrębski, Józef Neuman i Jan Goetz rozpoczęli budowę browaru. W roku 1851 po śmierci Naumana wdowa po nim sprzedał swoje udziały w browarze oraz cały majątek ziemski Janowi I Goetzowi który stał się jedynym właścicielem browaru. Od tego czasu następuje szybki i dynamiczny rozwój browaru. Zakład znajdował się w pobliżu wsi, dzięki czemu wiele osób znajdowało tam pracę i uzyskiwało środki utrzymania dla swojej rodziny. Następnie Goetz skupił w swoim ręku większość okolicznych majątków ziemskich, stając się największym właścicielem w powiecie. W 1866 roku zakupił browar w Krakowie przy ul. Lubicz, założył w Okocimiu cegielnię, produkował ocet, spirytus i drożdże. Wybudował własne połączenie kolejowe browaru ze stacją Słotwina. Zgromadzoną fortunę ciągle pomnażał, ale również przeznaczał spore sumy na cele filantropijne. Wybudował obok browaru ambulatorium, założył kasę zapomogowo- pożyczkową oraz ufundował szkołę i kościół neogotycki pod wezwaniem św. Trójcy. Szczególną wagę przywiązywał do rozwoju szkolnictwa. Utrzymywał szkoły w Brzesku i okolicy a w Okocimiu ufundował murowaną szkołę.

            Po śmierci Jana Goetza jego syn Jan Goetz odziedziczył po ojcu majątek. Odgrywał ważną rolę w życiu gospodarczym Galicji. Piastował funkcję prezesa Galicyjskiego Związku Browarów, był również posłem na Sejm Galicyjski.

             Warto też zaznaczyć, że wieś Okocim była siedzibą władz Gminy Okocim. Było tak od roku 1934 gdy zbiorowa gmina Okocim składała się dotychczasowych jednostkowych gmin wiejskich: Jadowniki, Jasień, Okocim, Poręba Spytkowska i Słotwina-Brzezowiec. Według stanu z dnia 1 lipca 1952 roku gmina Okocim składała się z 4 gromad: Jadowniki, Jasień, Okocim i Poręba Spytkowska. Gmina Okocim została zniesiona 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin. Jednostki nie przywrócono po 1 stycznia 1973 roku po reaktywowaniu gmin.
 

           ZABYTKOWE OBIEKTY I BUDOWLE - OKOCIMSKI INFORMATOR

              Okocim jest wprawdzie wsią niezbyt dużą ale posiada w kilka interesujących nie pozbawionych walorów historycznych i artystycznych obiektów zabytkowych.

               Najstarszym obiektem jest znajdujący się na zachodnim jego krańcu:
staropolski dwór ziemiański z przełomu XVIII i XIX wieku. Spośród 13 dworów jakie przetrwały do dziś na terenie powiatu brzeskiego dwór obok dworu w Biskupicach Melsztyńskich jest najstarszym tego typu zabytkiem. A przy tym bez wątpienia najpiękniejszym. Dotrwał wszak do naszych czasów w kształcie jaki nadali mu dwieście lat temu jego budowniczowie. Zachwyca swoją formą, nieskazitelnymi proporcjami, a nade wszystko autentyzmem struktury. Pomimo tego pozostaje obiektem niemal zupełnie nieznanym nie tylko turystom ale również mieszkańcom i historykom sztuki. Nikt jak dotąd nie zbadał jego przeszłości. Dlatego nie jesteśmy w stanie podać ani daty powstania ani osoby zawdzięczającej swoje istnienie – wiele jednak wskazuje na to, że został zbudowany w ostatnim dziesięcioleciu XVIII wieku lub w pierwszej tercji XIX wieku. Inicjatorem jego budowy mógł być jeden z kilku zmieniających się dość często właścicieli Okocimia Górnego: Leon Nowakowski któryś z Rudnickich lub Spławskich którzy w początkach XIX wieku osiedlili się na zamku w Dębnie Teresa Dunin Rogowska lub Józef Neumann.

               Okocimski dwór a właściwie dworek to klasycystyczna wiejska siedziba średniozamożnego ziemianina, typowa dla czasów w których powstała. Usytuowano go w niewielkim oddaleniu od kulminacji górskiego niemal garbu, na którym rozciąga się najwyżej położona część wsi Okocim. Jest to obiekt w całości murowany, wybudowany na planie litery “T” parterowy, ale podpiwniczony nakryty wysokim podbity gęstym ściegiem gontów czterospadowym dachem w połaci którego znajduje się kilka świetlików strychowych, a ponad które wystawiono potężny murowany komin. Ma dwutraktowy układ wnętrz zgrupowanych po cztery po obu stronach sieni oraz dodatkowe pomieszczenia, służące niegdyś jako pokoje gościnne w północno zachodnim skrzydle. Pomimo, iż niewielki a wskutek wieloletniego zaniedbania prezentujący się niezbyt okazale, posiada ten okocimski dworek wiele osobliwego uroku. Przydaje mu go zarówno patyna wieków, ale i jego forma: niezbyt wysokie, szeroko rozsiadłe ściany, wznoszący się nad nimi spływający na wydatne okapy dach oraz szlachetny w obrysie portyk o dwóch murowanych kolumnach podpierających siodłowy daszek z trójkątnym naczółkiem poprzedzający główne wejście. To on jest najważniejszą główną ozdobą. Dwór ma również obiegający wszystkie ściany wydatny profilowany gzyms z frezem kostkowym oraz narożne bonie. Zaś cztery z dziesięciu wnętrz parteru zdobią wymodelowane w tynku sufitowe fasety oraz okrągłe “lustra”. Za czasów świetności dwór ten otoczony był parkiem lub lepiej ogrodem (ze względu na jego wielkość). W dniu dzisiejszym nie pozostało z niego nic oprócz kilku wiekowych drzew. W ogrodzie tym centralne miejsce zajmował wazon w wielkimi lipami. Podjazdem do dworu z wiejskiej drogi była aleja grabowa, która otaczały grupy ozdobnych krzewów i drzew owocowych.
 

               
Wszystkie te dzieła wyszły z wiedeńskiej pracowni Seyfrieda. W mauzoleum na szczególną uwagę zasługują dwa epitafia Goetzów. Jedno z nich odlane z brązu zostało poświęcone Janowi Ewangeliście Goetzowi, właściwemu założycielowi okocimskiego browaru i fundatorowi kościoła. Drugie również z brązu jego synowi Janowi Albinowi Goetzowi. Tłem dla owych epitafiów jest malarska dekoracja ściany imitująca wzorzysty kurdyban: stylizowane w duchu secesji kwiaty rozrzucone na ciemne tło.

Główna ozdobą kaplicy południowej jest herb Jana II Goetza z napisem będącym zarazem ich życiową dewizą “Parcą i Prawdą”

W podziemiach kościoła w mrocznym wnętrzu grobowej krypty znajdują się trumny z ziemskimi szczątkami rodzony Goetzów, którym nasza miejscowość i cała okolica tak wiele zawdzięcza. wnętrze krypty jak i inne  miejsca naszej miejscowości  można oglądnąć TUTAJ.

            PODSUMOWANIE

              Jest jeszcze wiele obiektów o których musiałbym napisać ale niektóre z nich zostały włączone  do granic adminitracyjnych miasta Brzeska - wśród nich znajdują się związane  z działalnością Goetzów na tym terenie Browar Okocim, Pałac Goetzów wraz z zespołem parkowym, Teatr Letni,  Willa Dyrektorska, Michałowka czy budynek ujeżdżalni koni  o których możecie przeczytać   klikając na  ich  nazwy.

               Reasumując nasza niewielka wieś Okocim, pozostająca w znacznym oddaleniu od ośrodków życia artystycznego posiada  zabytki architektury i sztuki o dużych walorach artystycznych, których autorami byli najwybitniejsi tw orcy swoich czasów, których nazwiska znajdziemy w każdym podręczniku z zakresu historii sztuki i we wszystkich encyklopediach.

 Tekst napisany na podstawie książki Andrzeja B. Kurpińskiego : Historyczno-artystyczny przewodnik po Brzesku i Okolicy
materiałów strony internetowej www.brzesko.ws
oraz pracy magisterskiej Pani mgr Barbary Stachowicz